„Ratowali życie, ratowali świat” – zapraszamy na cykl audycji poświęconych Rodzinie Ulmów i innym Polakom ratującym Żydów w czasie II wojny światowej. Emisja audycji w każdy drugi i czwarty piątek miesiąca o godz. 11:15, powtórka w soboty po premierowej emisji o godz. 14:40. Projekt dofinansowano z budżetu Województwa Podkarpackiego.
Audycja I: Beatyfikacja Rodziny Ulmów w Markowej.
W Markowej odbyły się uroczystości beatyfikacyjne Rodziny Ulmów. Jest to pierwsza w historii beatyfikacja rodziny, którą do grona błogosławionych włączył papież Franciszek. Józef i Wiktoria Umowie wraz z ich siedmiorgiem dzieci zostali zamordowani 24 marca 1944 roku, za ukrywanie Żydów. Podczas uroczystości beatyfikacyjnych w Markowej kard. Marcello Semeraro odczytał po łacinie w imieniu papieża Franciszka List Apostolski. Po odczytaniu formuły beatyfikacyjnej został odsłonięty obraz z wizerunkiem Ulmów. Następnie wniesione zostały relikwie błogosławionej rodziny. Relikwiarz przedstawia drzewo, które jest symbolem życia, ma 40 cm wysokości. Uroczystość beatyfikacyjna Rodziny Ulmów zgromadziła ponad 30 tysięcy osób, a mszę koncelebrowało około tysiąca kapłanów. Na zakończenie uroczystości zdalnie połączono się z papieżem Franciszkiem, udzielającym błogosławieństwa na placu św. Piotra w Rzymie. Wspomnienie błogosławionej rodziny będzie obchodzone co roku 7 lipca.
Posłuchaj:
Audycja II: Polacy ratujący Żydów.
Każdego roku 24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Dzień ten związany jest z tragicznym losem rodziny Ulmów oraz ukrywających się z ich pomocą Żydów, którzy 24 marca 1944 roku, w wyniku donosu, zostali zamordowani przez Niemców we wsi Markowa na Podkarpaciu. Szacuje się, że na ziemiach polskich w okresie okupacji niemieckiej, w dzieło pomocy ludności żydowskiej zaangażowanych było od 30 tys. do 300 tys. Polaków. Tylko niewielka część z nich została uhonorowana medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata – takie dane podaje Instytut Pamięci Narodowej. Instytut posiada szereg dowodów potwierdzających heroiczne działania Polaków na rzecz ratowania ludności żydowskiej. Istniało wiele form pomocy Żydom, za które groziła Polakom śmierć. Na terenie województwa Podkarpackiego oprócz bł. Rodziny Ulmów, można wymienić także wielu innych Polaków, ratujących Żydów, którzy działali w trudnych warunkach, konspiracji i strachu przed okupantem niemieckim, ryzykując przy tym życie swoje i całej rodziny. Historia Rodziny Ulmów jest symbolem męczeństwa i heroizmu w podejściu do ludności żydowskiej w czasie II wojny światowej.
Posłuchaj:
Audycja III: Kult bł. Rodziny Ulmów.
Podczas uroczystości beatyfikacyjnych 10 września 2023 roku w Markowej, do grona błogosławionych dołączyła rodzina Ulmów – Wiktoria i Józef oraz ich siedmioro dzieci. Wyniesienie na ołtarze oznacza oficjalne przyzwolenie Kościoła na publiczny kult. Ksiądz Roman Chowaniec, proboszcz parafii świętej Doroty w Markowej, w którym znajduje się sarkofag z relikwiami rodziny Ulmów, zauważa, że Markowa stała się centrum kultu nowych błogosławionych. Za pośrednictwem bł. Rodziny Ulmów można wypraszać wiele łask – pielgrzymi mogą przy relikwiach Wiktorii i Józefa i ich dzieci formować i zaczerpnąć wzór, przykład, jak żyć po chrześcijańsku, aby dobrze wypełnić swoje powołanie małżeńskie, rodzinne” – podkreśla ksiądz Roman Chowaniec.
Jedną z form kultu jest peregrynacja relikwii bł. Rodziny Ulmów. Relikwiarz w formie monstrancji zawiera relikwie wszystkich członków błogosławionej Rodziny. Relikwie umieszczone zostały w okrągłym pojemniku o średnicy ok. 5 cm. Obudowa wykonana została z brązu w formie drzewa, na którego tle pojawiają się płaskorzeźby postaci Wiktorii i Józefa oraz ich Dzieci. Po prawej stronie relikwiarza widać zarys domu rodzinnego Ulmów, a całość wieńczy przedstawienie wieży kościoła parafialnego w Markowej. Relikwiarz ma 40 cm wysokości.
24 września podczas Pielgrzymki Rodzin na Jasnej Górze rozpoczęła się peregrynacja relikwii rodziny Ulmów w polskich diecezjach. Jako pierwszą, nawiedziły archidiecezję częstochowską. Następnie w sobotę 30 września zostały przekazane do diecezji sosnowieckiej. Relikwie w poszczególnych diecezjach będą przebywać od sobotniego popołudnia i w następną sobotę zostaną przekazane do kolejnej diecezji. Peregrynacja potrwa do września 2024 r.
Posłuchaj:
Audycja IV: Wystawy i koncerty upamiętniające bł. Rodzinę Ulmów.
Beatyfikacja rodziny Ulmów, która odbyła się 10 września 2023 r. w Markowej związana była z popularyzacją wiedzy o ich życiu i okolicznościach śmierci. Wiele instytucji, w rożnych wymiarach prowadziło szereg działań dokumentujących nieznaną historię Polaków, którzy ratowali ludność żydowską przed zagładą, którzy dawali wyraz najwyższego poświęcenia i odwagi, składając nieraz własne życie w obronie drugiego człowieka. Polska była jedynym krajem, w którym w czasie II wojny światowej za pomoc Żydom groziła kara śmierci. W przededniu uroczystości beatyfikacyjnych rodziny Ulmów w Filharmonii Podkarpackiej odbył się się koncert „ Przerwane dzieciństwo”. Po raz pierwszy męczeństwo polskich rodzin ratujących Żydów pod okupacją niemiecką opowiedziane zostało z perspektywy najmłodszych świadków tych wydarzeń. Podczas koncertu widzowie byli świadkami widowiska które łączyło ze sobą wideo, animacje oraz muzykę wykonywaną przez solistów i orkiestrę. Program stał się okazją do uczczenia pamięci rodziny Ulmów, oraz nawiązywało do tradycji żydowskiej, z którą rodzinę tragiczny los związał na wieczność. Przeplatały się utwory powstałe na bazie biblijnych tekstów psalmów oraz wątków zaczerpniętych z muzyki żydowskiej, pieśni kościoła katolickiego i teksty literackie. Przerwane dzieciństwo Wśród widzów w rzeszowskiej Filharmonii są Prezydent Andrzej Duda z Małżonką Agatą Kornhauser–Dudą oraz kierownictwo Kancelarii Prezydenta RP. Głównym organizatorem wydarzenia była Filharmonia Podkarpacka we współpracy z Biurem „Niepodległa”. Instytut Pamięci Narodowej zaprezentował w Rzeszowie immersyjną etiudę filmową „Świadectwo poMOCY”. Interaktywny projekt edukacyjny o losach Rodziny Ulmów został zrealizowany w ramach obchodów towarzyszących beatyfikacji rodziny Ulmów. Projekt składa się z dwóch części: etiudy filmowej w wirtualnej rzeczywistości oraz immersyjnej wystawy. Dwuczęściowa instalacja znajduje się w specjalnie wykonanym mobilnym kontenerze, którego z pozoru jednolicie czarne ściany, widziane z bliska pokryte są setkami imion i nazwisk oraz miejsc związanych z Polakami niosącymi pomoc Żydom. Połączenie historycznych artefaktów z nowoczesnymi technologiami i narracją, pomaga w zrozumieniu przejmujących wydarzeń w Markowej, a także odczytanie przesłania wystawy. wystawa została udostępniona z możliwością wykorzystania przez nauczycieli, którzy będą mogli na jej podstawie przeprowadzać lekcje historyczne. W 2016 r. w Markowej zostało otwarte Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów. Podstawowym celem Muzeum jest pokazanie bohaterskich postaw Polaków, którzy w czasie okupacji niemieckiej pomagali Żydom, ryzykując życie swoje i swoich rodzin. Tuz przed beatyfikacją rodziny Ulmlow zostala otwarta przygotowana przez IPN wystawa »Błogosławieni Sprawiedliwi, albowiem…« Opowieść o Rodzinie Ulmów” Ekspozycja ma kameralny charakter. Intencją autorów było zaproszenie zwiedzających do prywatnego świata rodziny Ulmów i zanurzenia się w serdecznej atmosferze ich domu. Jest oparta o miejscową kulturę, w jej tworzeniu brały udział m.in. mieszkanki Markowej, Poznając losy rodziny Ulmów, możemy lepiej zrozumieć, na czym polega chrześcijaństwo i wypływające z niego miłosierdzie. Wiktoria i Józef, chociaż w swojej codzienności byli zwyczajnymi ludźmi, potrafili w tych nieludzkich czasach okazać niebywałą, wręcz heroiczną miłość do bliźniego.
Posłuchaj:
Audycja V: Inni Sprawiedliwi. Świadectwa rodzin Polaków ratujących Żydów.
Szacuje się, że na ziemiach polskich w okresie okupacji niemieckiej, w dzieło pomocy ludności żydowskiej zaangażowanych było od 30 tys. do 300 tys. Polaków. Co najmniej 700 uratowanych Żydów głównie dzieci -takie dane przyniosła kwerenda przeprowadzona w 2009 roku w 27 żeńskich zgromadzeniach zakonnych na temat ich pomocy Żydom w czasie okupacji niemieckiej w Polsce. Zgromadzone przez zakonnice dane zostały przekazane Komitetowi dla Upamiętnienia Polaków ratujących Żydów, który zbiera informacje o wszelkich rodzajach pomocy udzielanej przez Polaków ich żydowskim współobywatelom w tragicznych latach okupacji niemieckiej. Po wojnie 15 zakonnic otrzymało medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata, także na Podkarpaciu nie brakowało takich placówek.
Każdego roku 24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. W tym roku w czasie uroczystości w Markowej rodziny osób, które podczas II wojny światowej ratowały Żydów, odsłoniły tabliczki z ich nazwiskami na ścianie pamięci przed muzeum. Jedną z tych osób jest Pani Janina Kotowicz, która odsłoniła tabliczkę swoich rodziców Marii i Ludwika Kilianów. Tablicę odsłonili także wnukowie Stefanii i Antoniego Wawrzaszków. Odsłonięto także tablice Marii i Szymona Fołtów oraz ich dzieci: Aleksandry, Bronisławy Antoniego i Władysława, Karoliny i Jana Kilianów oraz Piotra Kapłona.
W organizowanych na Podkarpaciu uroczystościach upamiętniających ofiary holocaustu i Sprawiedliwych co roku biorą także udział Żydzi, którzy zostali uratowani w czasie okupacji niemieckiej.
Posłuchaj:
Audycja VI: Proces beatyfikacyjny.
Proces beatyfikacyjny bł. Rodziny Ulmów trwał w sumie 20 lat. W celu zebrania zeznań świadków oraz dokumentacji dotyczącej domniemanego męczeństwa Rodziny Ulmów, w Archidiecezji Przemyskiej obrządku łacińskiego, w dniach od 17 września 2003 roku do 25 kwietnia 2008 roku, odbył się proces rogatoryjny. Proces dotyczący całej grupy 89 domniemanych męczenników II wojny światowej zakończył się celebracją ostatniej sesji, która miała miejsce w Pelplinie w dniu 24 maja 2011 roku. Następnie, zebrane na tym etapie procesu beatyfikacyjnego dokumenty, zostały przekazane do watykańskiej Kongregacji (aktualnie Dykasterii) Spraw Kanonizacyjnych. Liczyły one 115 tomów. W ten sposób rozpoczął się drugi etap tego procesu, tzw. faza rzymska. Po formalnym otwarciu przesłanych do Kongregacji dokumentów i sprawdzeniu, czy zostały zachowane przepisy na szczeblu diecezjalnym, w dniu 10 maja 2013 roku Dykasterium watykańskie wydało dekret o ważności prawnej, poprzez który została uznana wartość dowodowa materiału zebranego podczas etapu diecezjalnego. W lipcu 2020 r. zostały ukończone prace nad Positio, której celem było wykazanie obecności wszystkich elementów konstytutywnych męczeństwa tak, jak rozumie je Kościół katolicki. Męczeństwo to – dobrowolnie przyjęta śmierć, poniesiona za wiarę w Chrystusa lub za praktykowanie jakiejś innej cnoty w relacji do Boga (Benedykt XIV).
Posłuchaj:
Audycja VII: Działania samorządu związane z popularyzacją wiedzy o życiu bł. Rodziny Ulmów.
Beatyfikacja rodziny Ulmów, która odbyła się 10 września 2023 r. w Markowej związana była i nadal jest popularyzacją wiedzy o ich życiu i okolicznościach śmierci. Wiele instytucji, fundacji, organizacji przy ogromnym wsparciu i patronacie samorządu województwa w rożnych wymiarach prowadziło szereg działań dokumentujących i popularyzacyjnych nieznaną historię. Ostatnio wydarzenia dedykowane błogosławionej rodzinie Ulmów z udziałem delegacja Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego. odbyły się Rzymie. W Rzymie przebywali m.in. marszałek Władysław Ortyl, wicemarszałek Ewa Draus, radni Kamila Piech, Czesław Łączak i Mieczysław Tołpa, wójt Markowej Mirosław Mac, dyrektor rzeszowskiego IPN Dariusz Iwaneczko oraz ks. Witold Burda, postulator procesu beatyfikacyjnego. Wydarzenia z udziałem marszałka województwa podkarpackiego otworzyła w Wiecznym Mieście projekcja filmu „Ulmowie. Błogosławiona rodzina”, oraz wystawa „Samarytanie z Markowej”. Na Papieskim Uniwersytecie Świętego Krzyża odbyła się prezentacja albumu „Błogosławieni Męczennicy z Markowej” i inauguracja wystawy fotografii Grzegorza Gałązki. Odbył się też koncert „Psalmy pokoju i dziękczynienia” za beatyfikację męczenników. Głównym organizatorem koncertu jest Fundacja imienia Rodziny Ulmów SOA. Bogdan Romaniuk, pomysłodawca i organizator Festiwalu Psalmów Dawidowych powiedział, że to wyjątkowy koncert, w wyjątkowym miejscu. Romaniuk psalmy 1,15 W Kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Rzymie prezentowana jest szopka bożonarodzeniowa z Markowej. W centrum domu ustawiona została Święta Rodzina, z boku towarzyszą jej Wiktoria i Józef Ulmowie wraz z dziećmi. Wejścia do domu strzegą anioły. Obok budynku imiennymi tabliczkami upamiętnieni zostali Żydzi z Rodziny Goldmanów, którzy zginęli wraz z Ulmami. Szopka, której inicjatorem jest Marszałek Województwa, została zgłoszona do szóstej edycji Międzynarodowej Wystawy „100 Szopek w Watykanie” – trafiają na nią dzieła z całego świata.
Posłuchaj:
Audycja VIII: Upamiętnienia bł. Rodziny Ulmów.
Przez aklamację i przy brawach radni województwa podkarpackiego przyjęli uchwałę, aby bł. Rodzina Ulmów patronowała województwu. Z taką inicjatywą do samorządu wystąpiła Rada Ruchów, Stowarzyszeń i Fundacji Katolickich Diecezji Rzeszowskiej. Życie i postawa Rodziny Ulmów wpisuje się w charakter naszego regionu. Województwo Podkarpackie to w zdecydowanej większości ludzie przywiązani do tradycyjnych wartości, a jednocześnie nie odwracający się od pozytywnie rozumianego postępu. Nie można również pominąć faktu stale rosnącego kultu Błogosławionej Rodziny Ulmów, który przejawia się przede wszystkim wzmożoną liczbą pielgrzymek do Markowej. Wymowna jest również duża liczba publikacji opisujących ich postawę, które powstały w ostatnim czasie, a także wiele wydarzeń dedykowanych Błogosławionym Samarytanom z Markowej oraz inicjatyw, którym patronują.
Pod koniec sierpnia tego roku w Łańcucie odbyła się uroczystość nadania imienia miejscowemu dworcowi kolejowemu. Patronem dworca została Rodzina Ulmów. Podczas wydarzenia nastąpiło odsłonięcie okolicznościowego muralu, który przedstawia rodzinę z Markowej. Na budynku dworca zawisła także pamiątkowa tablica informacyjna.
13 lipca 2023 roku w Warszawie na Dworcu Centralnym zaprezentowano pociąg z grafikami przedstawiającymi Rodzinę Ulmów. Lokomotywa z napisem „Zamordowani przez Niemców za ratowanie Żydów podczas II wojny światowej” będzie ciągnąć wagony pociągu IC „Wawel” na trasie Przemyśl-Berlin, Pociąg będzie kursował do 4 września. Projekt grafiki rodziny Ulmów zaprojektowało Biuro „Niepodległa”.
Posłuchaj:
